21) «AΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ» με πρόλογο και ανθολόγηση του ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ / 21) "ALEXANDROS PAPADIAMANTIS’ SHORT STORIES" with a foreword and anthology by KOSTIS PAPAGIORGIS

 

For English, please, scroll down.

Α) Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

        Το συγκεκριμένο βιβλίο με συλλογή 14 διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο» Ίνδικτος» το 2003. Ήταν για εμένα μια ενδιαφέρουσα διαφυγή από την ξένη λογοτεχνία που μονοπωλούσε τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον μου. Πρόκειται για ένα ευχάριστο μέσο προσέγγισης της νεοελληνικής λογοτεχνίας και παράλληλα επαφής με τη  νέα ελληνική ιστορία και λαογραφία.

        Στις 14 αυτοτελείς ιστορίες του βιβλίου παρατίθενται αναμνήσεις του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από τη ζωή στο νησί του, τη Σκιάθο, κατά το 19^ο αιώνα. Με την  παραστατικότητα και γλαφυρότητα του λόγου του συγγραφέα ο νους του αναγνώστη μεταφέρεται σε άλλη εποχή και η ψυχή του χαλαρώνει κι ευφραίνεται από την απλότητα και την ομορφιά του βίου των Σκιαθιτών εκείνης της περιόδου.       

       Ποικίλοι κάτοικοι του νησιού παρουσιάζονται: Ποιμένες, ψαράδες, ναυτικοί, μυλωνάδες, άρχοντες, ευλαβείς νοικοκυρές και ασφαλώς ιερείς. Οι ιερείς, μάλιστα, είναι παρόντες ως ήρωες των περισσότερων διηγημάτων του Παπαδιαμάντη, αφού όχι μόνο ι ίδιος ήταν γιος ιερέως αλλά κυρίως επειδή η καθημερινή ζωή εκείνης της εποχής στο νησί ήταν άμεσα συνυφασμένη με τις θρησκευτικές εορτές και εκδηλώσεις και η θρησκευτικότητα των κατοίκων ήταν πολύ έντονη.

       Οι ιστορίες που διηγείται ο συγγραφέας είναι απλές, ευχάριστες, καθημερινές κι ενδιαφέρουσες, χωρίς πολυσύνθετη πλοκή: Μια μυλωνού που ανήσυχη περιμένει τον αργοπορημένο άνδρα της στο μύλο, ένας Σκιαθίτης άρχοντας, που με την υποστήριξη των Τούρκων αφεντάδων,  έρχεται σε δεύτερο, γάμο με σκοπό να αποκτήσει απογόνους, χωρίζοντας την πρώτη του σύζυγο, χωρικοί που πείθουν τον ιερέα να έρθει κάνει μαζί τους Ανάσταση σε ημιερειπωμένο ξωκκλήσι, γιος νεαρής χήρας που αφιερώνει όλη τη ζωή του στην προστασία μητέρας, αδερφών και ανιψιών, ιερέας που αποφασίζει να κάνει χριστουγεννιάτικη λειτουργία στο «Χριστό στο Κάστρο», προκειμένου να υποστηρίξει τους δύο αποκλεισμένους εκεί από την κακοκαιρία συγχωριανούς του είναι μερικά μόνο από τα πρόσωπα που ζωντανεύει ο γραπτός λόγος του συγγραφέα.              

Β) ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

        Η εν λόγω συλλογή 14 από τα πολυάριθμα διηγήματα του Παπαδιαμάντη αποτελεί ένα πολύ ευχάριστο ανάγνωσμα που φέρνει τον αναγνώστη σε επαφή με τις ρίζες της ελληνικότητας αλλά με την ποιοτική νεοελληνική λογοτεχνία. Τα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη αναμφισβήτητα μπορούν να είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα τόσο για Έλληνες όσο και για ξένους λάτρεις της λογοτεχνίας. Είναι, εξάλλου, γνωστό, ότι πολλά έργα του σπουδαίου Έλληνα διηγηματογράφου έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες.  Βέβαια, ίσως ο Έλληνας αναγνώστης να νιώσει ένα ακόμη μεγαλύτερο άγγιγμα ψυχής διότι τα έργα του Σκιαθίτη αναφέρονται σε καταστάσεις απόλυτα οικείες και καθημερινές γι’ αυτόν ή έστω γνωστές του μέσα από τη νεοελληνική ιστορία.

       Πολύ ιδιαίτερη κι ευχάριστη είναι και η καθαρεύουσα γλώσσα του συγγραφέα, την οποία φαίνεται να χειρίζεται με μεγάλη ευχέρεια. Μάλιστα, μέσα στα κείμενα, η καθαρεύουσα της διήγησης έρχεται σε χαριτωμένη αντιπαράθεση με την τραχιά διάλεκτο των χωρικών – πρωταγωνιστών.

        Τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη είναι σε θέση να τέρψουν το πνεύμα του φιλαναγνώστη στις γαλήνιες αλλά και στις δύσκολες στιγμές του. Εξάλλου η ψυχαγωγία είναι ένα από τα πολλά ζητούμενα της λογοτεχνίας. Οι μικρές σκιαθίτικες ιστορίες ταξιδεύουν άκοπα κι ευχάριστα το νου στην παλιά νησιωτική Ελλάδα της απλότητας και της γαλήνης.

        Τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη είναι σίγουρα ένα βιβλίο που θα συνίστατο να διαβαστεί από Έλληνες και ξένους βιβλιόφιλους.

Γ) ΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

        Οι ιστορίες του Παπαδιαμάντη είναι εξαιρετικά απλές, ρεαλιστικές και όμορφες. Αυτό ίσως να μην ικανοποιούσε κάποιους αναγνώστες που επιθυμούν να διαβάζουν κατά κανόνα έργα με πολυσύνθετη πλοκή, μεγάλες πρωτοτυπίες κι εξωπραγματικές εξελίξεις.

        Επιπρόσθετα, η όμορφη καθαρεύουσα γλώσσα των κειμένων πιθανόν να είναι ευχάριστη κι ενδιαφέρουσα μόνο για ένα μέρος του αναγνωστικού κοινού. Επίσης, σίγουρα, αυτή η ωραία και ιδιαίτερη γλώσσα του Παπαδιαμάντη δεν είναι δυνατό να προσφερθεί ως απόλαυση σε ξένους αναγνώστες που θα διαβάσουν τα κείμενά του μετά από μετάφρασή  τους στις μητρικές τους γλώσσες. Είναι ένα χαρακτηριστικό που δύνανται να απολαύσουν μόνο οι Έλληνες ή οι ελληνομαθείς λάτρεις της λογοτεχνίας.

        Τέλος, κάτι άλλο που ίσως κουράσει κάπως ορισμένους αναγνώστες είναι ότι σε αρκετά κείμενα παρουσιάζονται παρόμοιες απλές ιστορίες, πραγματικά περιστατικά που βρίσκονται στις αναμνήσεις του συγγραφέα. Παραδείγματος χάριν, πολλές ιστορίες έχουν ως θέμα τους τη διαδικασία της πραγματοποίησης μιας εορταστικής θρησκευτικής λειτουργίας εκτός της πολίχνης (της χώρας του νησιού), σε κάποιο ξωκκλήσι. Είναι ένα από τα αγαπημένα θέματα του συγγραφέα.    

Δ) ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

        Η ζωή στην Ελλάδα του 19^ου αιώνα και μάλιστα στην επαρχία, φαίνεται να έχει πολλές ομοιότητες αλλά και διαφορές με τη νεοελληνική ζωή. Η απλότητα και η υπερβολική θρησκευτικότητα ήταν χαρακτηριστικά εκείνων των καιρών. Επίσης φανερή είναι η υποτέλεια της γυναίκας στην ανδρική θέληση. Ο άνδρας αποφασίζει αν και πόσο θα κρατήσει ένα γάμο ενώ η γυναίκα του συμπεριφέρεται πάντα ως υποταγμένη. Οι εκκλησιαστικές λειτουργίες, ακολουθούμενες πάντα από φαγοπότια και γλέντια,  αποτελούν τον κυριότερο τρόπο κοινωνικοποίησης  των επαρχιωτών Ελλήνων του 19^ου αιώνα. Η θέληση του ιερέα είναι πάντα σεβαστή από τους κατοίκους. Παράλληλα, εκείνη την εποχή είναι ολοφάνερα και αρκετά αρνητικά χαρακτηριστικά στη συμπεριφορά των Ελλήνων, που υπάρχουν και σήμερα: Η ζήλια προς το συγγενή ή το γείτονα ακόμη και για ασήμαντους λόγους (π.χ. ποιός είναι ο επίτροπος της εκκλησίας), ή η προσπάθεια παράνομης καταπάτησης της περιουσίας του γείτονα (π.χ. με μετακίνησης των ορίων ιδιοκτησίας) είναι συμπεριφορές συχνά παρατηρούμενες ως τη σύγχρονη εποχή.

        Ταυτόχρονα, όμως, στους Έλληνες επαρχιώτες του 19^ου αιώνα παρατηρείται ένα μεγαλύτερο μεταξύ τους δέσιμο εντός των τοπικών κοινωνιών τους. Υπάρχει αναμφίβολα λιγότερη μοναξιά και περισσότερο ενδιαφέρον για συμμετοχή σε κοινές εκδηλώσεις.

        Στις διαφορές σε σύγκριση με τη σημερινή εποχή θα συγκατέλεγε κανείς την μείωση πια της θρησκευτικότητας και της πίστης υπακοής προς τους ιερωμένους, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα και κάπως λιγότερο στην επαρχία. Επίσης σήμερα έχει εξαλειφθεί η πίστη του ελληνικού λαού σε υπερφυσικές δοξασίες, όπως στην ύπαρξη νεράιδων και στοιχειών. Τέλος, η σχέση μεταξύ των δύο φύλων στα πλαίσια ενός γάμου έχει αλλάξει ριζικά.

        Όπως και να έχει, ο κόσμος προχωρά, οι κοινωνικές αλλαγές, που ορίζονται από τις νέες συνθήκες ζωής είναι αναπόφευκτες και κάθε εποχή παρουσιάζει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα σε σύγκριση με τις προηγούμενες και τις επόμενές της. Είναι, παραταύτα, σημαντικό κι ενδιαφέρον να γνωρίζει κανείς το παρελθόν του για να πορεύεται καλύτερα στο παρόν και το μέλλον.

 

A) THE STORY OF THE BOOK

        This book with a collection of 14 short stories by Alexandros Papadiamantis was published by the publishing house "Indiktos" in 2003. It was for me an interesting escape from the foreign literature that monopolized my interest in recent years. It is a pleasant means of approaching modern Greek literature and at the same time of contacting with modern Greek history and folklore.

         In the 14 stories of the book, Alexandros Papadiamantis' memories of life on his island, Skiathos, during the 19th century are listed. With the expressiveness and smoothness of the author's speech, the reader's mind is transported to another era and his soul relaxes and is delighted by the simplicity and beauty of the life in Skiatians of that period.

        Various inhabitants of the island are presented: Shepherds, fishermen, sailors, millers, lords, pious housewives and of course priests. The priests, in fact, are present as heroes of most of Papadiamantis' short stories, since not only was he himself the son of a priest, but mainly because the daily life of that time on the island was directly intertwined with the religious holidays and events and the religiosity of the inhabitants was very intense.

        The stories told by the author are simple, pleasant, everyday and interesting, without a complex plot: A miller’s wife who is anxiously waiting for her late husband at the mill, a Skiathian lord, who with the support of the Turkish bosses, comes to a second marriage with the purpose to have children by divorcing his first wife, villagers who convince the priest to come with them and do Resurrection in a half-ruined chapel, the son of a young widow who devotes his whole life to protecting his mother, sisters and nieces, a priest who decides to hold a Christmas service in the church of the "Christ in the Castle", in order to support his two fellow villagers stranded there by the bad weather are just some of the faces brought to life by the author's written words.

B) THE ADVANTAGES OF THE BOOK

         This collection of 14 of Papadiamantis' numerous short stories is a very enjoyable read that brings the reader into contact with the roots of Greekness and with quality modern Greek literature. The short stories of Alexandros Papadiamantis can undoubtedly be particularly interesting for both Greek and foreign lovers of literature. It is, moreover, known that many works of the great Greek short story writer have been translated into foreign languages. Of course, perhaps the Greek reader will feel an even greater touch of soul because the works of the Skiathian writer refer to situations that are completely familiar and everyday for him or even known to him through modern Greek history.

        The author's older kind of Greek language, which he seems to handle with great fluency, is also very special and pleasant. In fact, within the texts, the cleanness of the narration’s language comes into cute confrontation with the rough dialect of the villagers - protagonists.

         The short stories of Papadiamantis are able to indulge the spirit of the reader in his peaceful but also in his difficult moments. After all, entertainment is one of the many demands of literature. The short Skiatho’s stories travel the mind uninterruptedly and pleasantly to the old island Greece of simplicity and peace.

         The short stories of Papadiamantis are definitely a book that would be recommended to be read by Greek and foreign bibliophiles.

C) THE DISADVANTAGES OF THE BOOK

         Papadiamantis' stories are extremely simple, realistic and beautiful. This might not satisfy some readers who wish to read as a rule works with a complex plot, great originality and unrealistic developments.

         In addition, the beautiful older Greek language of the texts is likely to be pleasant and interesting to only a part of the readership. Also, surely, this beautiful and special language of Papadiamantis cannot be offered as a pleasure to foreign readers who will read his texts after they have been translated into their native languages. It is a feature that only Greeks or Greek language speakers can enjoy.

         Finally, another thing that may tire some readers is that in several texts similar simple stories are presented, real events found in the author's memories. For example, many stories have as their theme the process of holding a festive religious service outside the polichne (island country), in a chapel. It is one of the author's favorite subjects.

D) THOUGHTS AFTER READING THE BOOK

         Life in Greece in the 19th century, and indeed in the countryside, seems to have many similarities but also differences with modern Greek life. Simplicity and excessive religiosity were characteristic of those times. Also evident is the subordination of the woman to the male will. The man decides if and how long a marriage will last while his wife always behaves as a submissive. Church services, always followed feasts, were the main way of socializing of the Greeks of the 19th century. The will of the priest is always respected by people. At the same time, at that time there were quite obvious the quite negative characteristics in the behavior of the Greeks, which still exist today: Jealousy towards a relative or a neighbor even for trivial reasons (e.g. who is the commissioner of the church), or the illegal encroachment on the neighbor's property (e.g. by moving property boundaries) are behaviors often observed in modern times.

         At the same time, however, in the case of the Greek provincials of the 19th century, a greater bond among them is observed within their local societies. There is undoubtedly less loneliness and more interest in participating in communal events.

         In the differences compared to the present era, one would include the decrease in religiosity and faithful obedience to the priests, mainly in the large urban centers and somewhat less in the countryside. Also today, the faith of the Greek people in supernatural beliefs, such as in the existence of fairies and spirits, has been eliminated. Finally, the relationship between the two sexes within a marriage has changed radically.

         Be that as it may, the world moves on, social changes, defined by the new conditions of life are inevitable and each era presents its advantages and disadvantages compared to its previous and subsequent ones. It is, nevertheless, important and interesting to know one's past in order to move better in the present and the future.