32. «ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΚΑΙ Η ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ», Σεμίρ Ζέκι, Εκδόσεις «Παρισιάνου»/32. "SPLENDORS AND MISERIES OF THE BRAIN", Semir Zeki, "Parisianou" Publications.

 

For English, please scroll down! Thank you! 

32. «ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΚΑΙ Η ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ», Σεμίρ Ζέκι, Εκδόσεις «Παρισιάνου».

Α) Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

        «Το μεγαλείο και η δυστυχία του εγκεφάλου» είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του Τούρκου νευροβιολόγου και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Λανδίνου, Semir Zeki. Πρόκειται για ένα από τα πιο αξιόλογα βιβλία που έχω διαβάσει. Θα μπορούσε να ενδιαφέρει εξίσου ένα βιολόγο, ένα νευρολόγο, έναν ψυχολόγο, έναν εικαστικό καλλιτέχνη, ένα λογοτέχνη ή οποιονδήποτε άλλο ευρυμαθή άνθρωπο.

       Το πρώτο μέρος του βιβλίου προσεγγίζει καθαρά επιστημονικά τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος συλλαμβάνει διάφορα ερεθίσματα και διαμορφώνει τις επίκτητες έννοιες, οι οποίες διαφοροποιούνται από τις κληρονομούμενες. Όταν οι έννοιες που διαμορφώνονται σε κάθε εγκέφαλο, δεν ταυτίζονται με ό,τι απαντάται στην πραγματικότητα,   ο εγκέφαλος (ουσιαστικά ο άνθρωπος που τον φέρει), καθίσταται δυστυχής. Πρόκειται για άποψη που θυμίζει πολύ τον κόσμο των ιδεών του Πλάτωνα. Ο γραπτός λόγος των  κεφαλαίων του πρώτου μέρους συνοδεύεται από εικόνες που δείχνουν τις ενεργοποιούμενες περιοχές του εγκεφάλου κατά τη σύλληψη διαφόρων ερεθισμάτων, που οδηγούν στη δημιουργία εννοιών.

        Το δεύτερο μέρος του βιβλίου πραγματεύεται το αμφιλεγόμενο. Αυτό σημαίνει πως πολλά ερεθίσματα μπορούν να ερμηνευτούν με διαφορετικό τρόπο από κάθε εγκέφαλος. Ένα από τα πολλά παραδείγματα που παρατίθενται είναι η ερμηνεία ενός πίνακα ζωγραφικής, όπως είναι το «Μάθημα μουσικής» του Βερμέερ. Σε αυτή την περίπτωση, η σχέση μεταξύ των προσώπων που παρουσιάζονται στον πίνακα μπορεί να θεωρηθεί διαφορετικά από κάθε θεατή του.

       Το τρίτος μέρος του συγγράμματος προσεγγίζει και επιδιώκει να ερμηνεύσει το ανολοκλήρωτο στη ανθρώπινη δημιουργική δραστηριότητα. Η προσέγγιση πραγματοποιείται μέσω των παραδειγμάτων των δημιουργιών του Μικελάντζελο Μπουοναρότι, του Πωλ Σεζάν, του Εμίλ Ζολά και του Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Πολλοί έχουν αναρωτηθεί γιατί πολλά από τα έργα των δύο προαναφερόμενων εικαστικών καλλιτεχνών έμειναν ανολοκλήρωτα. Μήπως αυτό συνέβη επειδή οι καλλιτέχνες ένιωθαν ότι τους ήταν αδύνατο να αποτυπώσουν στην ύλη την ιδανική ιδέα που βρισκόταν διαμορφωμένη στον εγκέφαλό τους κι έτσι προτιμούσαν να αφήνουν ημιτελή τα έργα τους; Όσο για τον Μπαλζάκ και το Ζολά και οι δύο τους έθεσαν ως πρωταγωνιστές των έργων τους «Το άγνωστο αριστούργημα» και «Το αριστούργημα» αντίστοιχα, ζωγράφους που αδυνατώντας να απεικονίσουν στους καμβάδες τους το ιδεατό που υπήρχε στο νου τους, έδωσαν τέλος στη ζωή τους.

        Το τέταρτο και τελευταίο μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην έννοια της ιδανικής αγάπης και αιώνιας ένωσης, που μόνο μέσω του θανάτου μπορεί να επιτευχθεί. Πολλοί δημιουργοί την έθεσαν ως θέμα σημαντικών έργων τους. Ανάμεσά τους είναι  ο Δάντης («Κόλαση» - «Καθαρτήριο» - «Παράδεισος»), ο Βάγνκερ («Τριστάνος και Ιζόλδη») και ο Τόμας Μαν («Θάνατος στη Βενετία»). Σε όλα αυτά τα έργα ο πρωταγωνιστής ή οι πρωταγωνιστές υποφέρουν από αγάπη κι επιθυμία για αιώνια ένωση. Όμως αυτό είναι αδύνατο να επιτευχθεί σε αυτόν τον κόσμο, σε αυτή τη ζωή. Γιατί η ένωση μόνο στιγμιαία μπορεί να είναι στην παρούσα ζωή. Η αλλαγή των εγκεφαλικών εννοιών απειλεί και συνήθως επιτυγχάνει να θέτει χρονικά όρια σε τέτοια συναισθήματα και εμπειρίες. Κι επίσης επειδή η φυσική ένωση δύο πλασμάτων είναι χρονικά περιορισμένη και αυτό προκαλεί συναισθήματα πόνου κάθε φορά που το ένα γίνεται δύο. Από τον αφόρητο πόνου του ανικανοποίητου, λοιπόν, μόνο ο θάνατος μπορεί να γλιτώσει κάποιον. Πάντως, το μέρος αυτό κλείνει με έναν πολύ αισιόδοξο τρόπο. Μετά από μια παράθεση των απόψεων του Ζίγκμουντ Φρόιντ, σύμφωνα με τις οποίες οι ατομικές επιθυμίες έρχονται σε σύγκρουση με τις κοινωνικές/πολιτισμικές, προκαλώντας ατομική δυστυχία, προτείνεται η λύση: Η ικανοποίηση της επιθυμίας μέσω της δημιουργικής δραστηριότητας. Έτσι ο πόνος γίνεται αξιόλογο δημιούργημα κι αυτό με τη σειρά του ικανοποιεί ψυχικά το δημιουργό.

Β) ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ   

        «Το μεγαλείο και η δυστυχία του εγκεφάλου» είναι ένα βιβλίο, γεμάτο με ενδιαφέρον και πρωτοτυπία σκέψης. Στις σελίδες του ανοίγεται πλουσιοπάροχα το ευρύτατο και αξιοθαύμαστο πεδίο γνώσεων του Τούρκου νευροβιολόγου και πατέρα της νευροαισθητικής, Σεμίρ Ζέκι.

       Πρόκειται για ένα βιβλίο που διακρίνεται από ξεκάθαρη και λογική δομή, χαρακτηριστικό των θετικών επιστημόνων. Στις σελίδες του οι θετικές επιστήμες ενώνονται με τις ανθρωπιστικές και γίνονται ένα.

       Οι ιδέες του συγγραφέα τεκμηριώνονται με πλούσιο πλήθος παραδειγμάτων τόσο από την επιστήμη της βιολογίας όσο και από τα πεδία των εικαστικών τεχνών, της λογοτεχνίας και της μουσικής.

        Το ύφος του συγγραφέα είναι απλό και πειστικό. Παράλληλα, το περιεχόμενό του είναι άκρως παρηγορητικό, αφού κατορθώνει να πείσει τον αναγνώστη ότι η θλίψη του απραγματοποίητου σε αυτή τη ζωή είναι ο γενικός κανόνας της ανθρώπινης ζωής. Τέλος, το συμπέρασμά του είναι άκρως συμβουλευτικό και δίνει λύση σε όλο το παρουσιαζόμενο πρόβλημα: Η δημιουργικότητα μπορεί να αντιμετωπίσει τον ψυχικό πόνο.

Γ) ΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ   

        Το υπό παρουσίαση βιβλίο του Σεμίρ Ζέκι είναι υπέροχο και ουσιαστικά δε διαθέτει μειονεκτήματα. Είναι, όμως, μόνο για απαιτητικούς, ευρυμαθείς αναγνώστες, με θέληση να σκεφτούν πιο πρωτότυπα και βαθιά. 

Δ) ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

        Με πόσο έξυπνο κι ενδιαφέροντα τρόπο μπορεί να σκεφτεί και πόσο πρωτότυπες νέες ιδέες μπορεί να διατυπώσει ένας πολυπράγμων άνθρωπος και συγγραφέας, όπως είναι ο Σεμίρ Ζέκι! Είναι ολοφάνερο από τα κείμενά του ότι είναι άριστος γνώστης τόσο της θετικής επιστήμης της νευροβιολογίας όσο και της λογοτεχνίας και των καλών τεχνών. Έτσι χρησιμοποιεί τις γνώσεις από κάθε πεδίο για να ερμηνεύσει τα φαινόμενα που παρατηρούνται στα άλλα πεδία και να εξάγει εμπεριστατωμένα συμπεράσματα.

        Η πολύπλευρη γνώση και προσωπικότητα ενός ανθρώπου, λοιπόν, δύναται να συμβάλει στην παραγωγή καινοτόμου και αξιοθαύμαστου έργου. Έτσι στην περίπτωση του Ζέκι, αυτός κατέστη πατέρας της νευροαισθητικής.

       Πόσο ενδιαφέρουσα είναι επίσης η εξήγηση του γιατί οι καλές τέχνες και άλλες δημιουργικές δραστηριότητες προκαλούν ευφορία σε όσους τις θεραπεύουν! Κατά το Ζέκι, η ερμηνεία είναι το ότι μέσω αυτών ο εγκέφαλος προσπαθεί να δημιουργήσει το ιδανικό, που δε βρίσκει στην πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να νιώθει δυστυχής.

        Το βιβλίο του Σεμίρ Ζέκι «Το μεγαλείο και η δυστυχία του εγκεφάλου» είναι πραγματικά αξιόλογο και ενδιαφέρον και αξίζει να το διαβάσει κανείς. Κάθε αναγνώστης, ακολουθώντας την απολαυστική πορεία της σκέψης του συγγραφέα, καταλήγει σε ένα πολύ ωραίο συμπέρασμα και μια σε μια απάντηση για τους προβληματισμούς του, που δεν είναι άλλη από τη δημιουργικότητα.

 

32. "SPLENDORS AND MISERIES OF THE BRAIN", Semir Zeki, "Parisianou" Publications.

A) THE SUBJECT OF THE BOOK

         "Splendors and miseries of the brain" is an extremely interesting book by the Turkish neurobiologist and professor at the University of London, Semir Zeki. This is one of the most remarkable books I have read. It could be of equal interest to a biologist, a neurologist, a psychologist, a visual artist, a writer or any other scholarly person.

        The first part of the book takes a purely scientific approach to the way the brain perceives various stimuli and forms acquired concepts, which differ from inherited ones. When the concepts formed in each brain do not match what is found in reality, the brain (essentially the person who carries it) becomes unhappy. This is a view that is very reminiscent of Plato's world of ideas. The written word of the chapters of the first part is accompanied by images that show the activated areas of the brain during the perception of various stimuli, which lead to the creation of concepts.

         The second part of the book deals with the controversial. This means that many stimuli can be interpreted differently by each brain. One of the many examples cited is the interpretation of a painting such as Vermeer's 'Music Lesson'. In this case, the relationship between the persons presented in the painting can be perceived differently by each of its viewers.

        The third part of the book approaches and seeks to interpret the unfinished in human creative activity. The approach is carried out through the examples of the creations of Michelangelo Buonarroti, Paul Cézanne, Emile Zola and Honore de Balzac. Many have wondered why many of the works of the two aforementioned visual artists were left unfinished. Did this happen because the artists felt that it was impossible for them to capture in matter the ideal idea that was formed in their brains and so they preferred to leave their works unfinished? As for Balzac and Zola, they both put them as the protagonists of their works "The Unknown Masterpiece" and "The Masterpiece" respectively, painters who, unable to depict on their canvases the idea that existed in their minds, ended their lives.

         The fourth and final part of the book is devoted to the concept of ideal love and eternal union, which can only be achieved through death. Many creators made it the subject of their important works. Among them are Dante ("Inferno" - "Purgatory" - "Paradise"), Wagner ("Tristan and Isolde") and Thomas Mann ("Death in Venice"). In all these works the protagonist or protagonists suffer from love and desire for eternal union. But this is impossible to achieve in this world, in this life. For the union can only be momentary in the present life. Changing brain concepts threatens and usually succeeds in putting time limits on such feelings and experiences. Additionally, because the physical union of two creatures is limited in time and this causes feelings of pain every time one becomes two. From the unbearable pain of the unsatisfied, therefore, only death can save one. However, this part closes in a very optimistic way. After a citation of Sigmund Freud's views that individual desires conflict with social/cultural ones, causing individual unhappiness, the solution is proposed: The satisfaction of desire through creative activity. Thus pain becomes a worthy creation and this in turn satisfies the creator mentally.

B) THE ADVANTAGES OF THE BOOK

         "Splendors and miseries of the brain" is a book, full of interest and originality of thought. In its pages, the wide and admirable field of knowledge of the Turkish neurobiologist and father of neuroaesthetics, Semir Zeki, is richly revealed.

        This is a book that is distinguished by a clear and logical structure, characteristic of positive scientists. In its pages the positive sciences join the humanities and become one.

        The author's ideas are documented with a rich number of examples from both biological science and the fields of visual arts, literature and music.

         The author's style is simple and persuasive. At the same time, its content is highly comforting, since it manages to convince the reader that the sadness of the unfulfilled in this life is the general rule of human life. Finally, his conclusion is highly suggestive and provides a solution to the entire presented problem: Creativity can deal with mental pain.

C) THE DISADVANTAGES OF THE BOOK

         The presented book by Semir Zeki is wonderful and has virtually no drawbacks. It is, however, only for discerning, erudite readers, with a will to think more originally and deeply.

D) THOUGHTS AFTER READING THE BOOK

         How intelligently and interestingly he can think and how many original new ideas a versatile man and writer like Semir Zeki can formulate! It is clear from his writings that he is well versed in both the positive science of neurobiology and literature and the fine arts. Thus he uses the knowledge from each field to interpret the phenomena observed in the other fields and draw thorough conclusions.

         The multifaceted knowledge and personality of a person, therefore, can contribute to the production of innovative and admirable work. So in Zeki's case, he became the father of neuroaesthetics.

        How interesting also is the explanation of why the fine arts and other creative activities bring euphoria to those who treat them! According to Zeki, the interpretation is that through them the brain tries to create the ideal, which it does not find in reality, as a result of which it feels unhappy.

         Semir Zeki's book 'Splendor and Miseries of the Brain' is really remarkable and interesting and worth reading. Each reader, following the delightful course of the author's thought, comes to a very nice conclusion and an answer to his concerns, which is none other than creativity.